Nowe Technologie w Prawie Karnym
Obecna epoka charakteryzuje się dynamicznymi zmianami technologicznymi. Rewolucja związana z technologią blockchain i walutami cyfrowymi intensywnie przekształca zarówno sektor finansowy, jak i administrację. Dlatego też prawnicy, prokuratorzy i sędziowie stają w obliczu nowych, złożonych wyzwań. Kryptowaluty coraz częściej pojawiają się w kontekście spraw karnych. W związku z tym kluczowe jest nie tylko zrozumienie ich funkcjonowania, ale przede wszystkim określenie statusu prawnego. Konieczne staje się również wypracowanie metodyki, jak wykorzystać waluty wirtualne jako przedmiot poręczenia lub w procedurze zabezpieczenia majątkowego.
Definicja i Status Prawny: Bitcoin i Charakterystyka Blockchain
Waluty cyfrowe oparte są na technologii rozproszonego rejestru, czyli blockchain. Bitcoin (BTC) jest najbardziej popularnym i najstarszym przykładem tego rozwiązania. Rejestr ten działa jako rosnąca baza danych, w której bloki są nieodwracalnie łączone za pomocą kryptografii. To sprawia, że łańcuch transakcji jest niezaprzeczalny, gdyż dane można tylko dodawać, a korekta istniejących informacji jest niemożliwa.
Jednakże, w świetle polskiego prawa, choć korzystanie z Bitcoina nie jest zabronione i można regulować nim zobowiązania, to waluty cyfrowe nie posiadają statusu:
- Prawnego środka płatniczego (nie są emitowane przez NBP).
- Pieniądza elektronicznego.
- Waluty w rozumieniu prawa dewizowego.
Niemniej jednak, doktryna prawa cywilnego uznaje BTC za prawo majątkowe, które mieści się w ogólnej definicji „mienia” (Art. 44 k.c.).
Prawnokarna Ochrona Aktywów Cyfrowych
Na gruncie przepisów Kodeksu karnego, kryptowaluta podlega ochronie ze względu na jej naturę cyfrowego zapisu. W konsekwencji waluty te można kwalifikować jako:
- Informację (Art. 267 § 1-3 k.k.).
- Zapis na informatycznym nośniku danych (Art. 268 § 2 k.k.).
- Dane informatyczne (Art. 268a § 1 k.k., Art. 287 § 1 k.k.).
Ponadto, nośnik zawierający cyfrowe wartości może zostać uznany za „dokument” w myśl Art. 115 § 14 k.k.
Przestępczość i Kwalifikacja Czynów Zabronionych
Choć technologia blockchain jest innowacyjna, waluty cyfrowe stały się niestety wygodnym narzędziem dla przestępczości zorganizowanej. Dzieje się tak, ponieważ kryptowaluty służą do prania pieniędzy, płacenia okupu za ataki hakerskie typu ransomware oraz finansowania nielegalnego handlu (np. na Darknecie). Oprócz tego, rynek ten obarczony jest ryzykiem nagłych wahań cen i spektakularnych cyberataków na giełdy, jak miało to miejsce z Mt.Gox czy Bitfinex.
Przestępstwa celujące w te aktywa koncentrują się na manipulowaniu informacjami cyfrowymi. Najczęściej sprawcy dopuszczają się włamań do portfeli wirtualnych, kradzieży bitmonet oraz fałszowania komputerowego zapisu informacji. Właściwa kwalifikacja tych działań obejmuje przepisy Art. 267, Art. 268, Art. 268a oraz Art. 287 k.k.
Wykorzystanie Kryptowaluty w Zabezpieczeniu Majątkowym
Organy ścigania muszą coraz częściej zajmować się wykorzystaniem kryptowalut w postępowaniach, zwłaszcza w kontekście zabezpieczenia majątkowego. Warto podkreślić, że kryptowaluta może stanowić przedmiot zabezpieczenia majątkowego, ponieważ uznajemy ją za prawo majątkowe.
Procedura Przejęcia Kluczy
Kluczowym wymogiem skutecznego zabezpieczenia bitcoinów jest fizyczne przejęcie kluczy prywatnych. Tylko w ten sposób organ może sprawować władztwo nad aktywami.
Praktyka nakazuje postępowanie w dwojaki sposób:
- Jeżeli podejrzany posiada środki na giełdzie internetowej, organ kieruje do giełdy żądanie wydania kryptowaluty.
- Jeżeli prawa majątkowe posiada osoba trzecia, wezwanie do wydania danych (kluczy) kieruje się do niej.
Bariery w Przyjęciu Poręczenia
Przyjęcie poręczenia majątkowego w walutach cyfrowych napotyka poważne przeszkody. Przede wszystkim jednostkom prokuratury brakuje niezbędnej infrastruktury, czyli portfeli do przechowywania tych aktywów. Ponadto, utrudnia to brak wewnętrznych instrukcji regulujących tryb przyjęcia. W efekcie, prawidłowa realizacja tych czynności wymaga specjalistycznej wiedzy informatycznej.
Podsumowanie i Postulaty
Podsumowując, problematyka Bitcoina w prawie karnym ma ogromne znaczenie praktyczne, gdyż organy muszą być przygotowane na szybką reakcję w postępowaniach.
Zatem kluczowe wnioski są następujące:
- Kryptowaluta jest uznawana za legalne prawo majątkowe w Polsce.
- Kryptowaluty zabezpieczenie majątkowe jest prawnie dopuszczalne.
- Skuteczne zabezpieczenie wymaga przejęcia kluczy prywatnych.
- W związku z tym, konieczne jest pilne podniesienie kompetencji służb oraz stworzenie dedykowanej infrastruktury technicznej do zarządzania cyfrowymi aktywami.