Wyjaśniamy, co się zmieni wraz z MiCA, DAC8, DORA i polską ustawą

MiCA (ang. Markets in Crypto-Assets Regulation) ma na celu chronić inwestorów i zapewnić stabilność finansową. Czy tak się stanie?

Regulacje te sprawiają, że kraje członkowskie Unii Europejskiej będą zobowiązane dostosować krajowe ramy regulacyjne tak, aby były one zgodne z europejskim prawem. W Polsce, w której do tej pory nie mieliśmy dedykowanych rynkowi krypto regulacji, oznacza to rewolucję, w postaci nowego aktu prawnego. Trwają już zresztą intensywne prace nad projektem ustawy o rynku kryptoaktywów. W tym artykule opiszemy, jakie zmiany wprowadziła Unia Europejska oraz jaki będą one miały wpływ na rynek, w tym na stacjonarne kantory kryptowalut. Podczas współorganizowanego przez Quark Kantory Bitcoin meetupu dr inż. Rafał Prabucki wyjaśnił kluczowe aspekty dotyczące nowych regulacji, zachęcamy do obejrzenia nagrania z meetupu:

MiCA to kompleksowe rozporządzenie Unii Europejskiej mające na celu uregulowanie rynku kryptoaktywów. Jego głównym celem jest zapewnienie jednolitych standardów regulacyjnych w całej UE, co w efekcie będzie chronić konsumentów i inwestorów oraz zapobiegać przestępczości finansowej.

Kontekst i potrzeba regulacji

Wysoka zmienność kryptoaktywów oraz spekulacyjny charakter, a także liczne oszustwa i niedostateczna ochrona interesów inwestorów skłoniły Unię Europejską do działania. W Polsce Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) wielokrotnie ostrzegała o ryzykach związanych z inwestowaniem w kryptoaktywa, takich jak ryzyko utraty dostępu do oszczędności oraz wysokie prawdopodobieństwo nadużyć. 

Przed wprowadzeniem rozporządzenia MiCA rynek kryptoaktywów często był porównywany do „dzikiego zachodu”. Jak zauważył dr inż. Rafał Prabucki: „regulacje są konieczne, aby zapobiec sytuacjom, w których inwestorzy tracą swoje środki z powodu braku nadzoru i jasnych zasad gry”.

Urząd Komisji Nadzoru Finansowego argumentuje konieczność wdrożenia powyższych regulacji w następujący sposób: „Nowe przepisy mają na celu dostosowanie unijnych regulacji, dotyczących usług finansowych, do innowacyjnych zmian rynku finansowego. Niezbędne stało się określenie specjalnych zharmonizowanych ram dla rynków kryptoaktywów, aby zapewnić szczegółowe przepisy regulujące kryptoaktywa i powiązane z nimi usługi oraz działania, które nie były do tej pory objęte prawem UE. Nowe ramy prawne mają służyć wspieraniu innowacji i uczciwej konkurencji, a jednocześnie zapewniać podwyższenie poziomu jakości funkcjonowania i integralności rynków kryptoaktywów. Unijne ramy prawne dotyczące rynków kryptoaktywów przewidują proporcjonalne traktowanie emitentów kryptoaktywów i dostawców usług w zakresie kryptoaktywów. Tym samym zapewni to równe szanse wejścia na rynek oraz przyszły rozwój rynków kryptoaktywów. MiCA ma na celu wsparcie stabilności finansowej i należyte funkcjonowanie systemów płatniczych, a także przeciwdziałanie zagrożeniom dla polityki pieniężnej, jakie mogą stwarzać kryptoaktywa. Przepisy MiCA wzorowane są na dotychczasowych regulacjach, takich jak MIFID2, MAR3, które określają szczegółowo standard ochrony inwestorów”.

Rozporządzenie MiCA – kluczowe postanowienia

Rozporządzenie MiCA (Markets in Crypto Assets Regulation) zostało przyjęte 31 maja 2023 roku, a jego celem jest ustanowienie jednolitych wymogów dotyczących oferty publicznej i obrotu kryptoaktywami na terenie Unii Europejskiej. 

Rozporządzenie wprowadza definicje kluczowych terminów, takich jak kryptoaktywa, token powiązany z aktywami (ART) oraz token będący pieniądzem elektronicznym (EMT).

• Kryptoaktywo to cyfrowe odzwierciedlenie wartości lub prawa, które da się przenosić i przechowywać w formie elektronicznej z wykorzystaniem technologii rozproszonego rejestru lub podobnej technologii.
• Token powiązany z aktywami (ART) to rodzaj kryptoaktywa, który nie jest tokenem będącym pieniądzem elektronicznym i który ma utrzymywać stabilną wartość dzięki powiązaniu z inną wartością lub prawem bądź ich kombinacją, w tym z co najmniej jedną walutą urzędową.
• Token będący pieniądzem elektronicznym (EMT) to rodzaj kryptoaktywa, który ma utrzymywać stabilną wartość dzięki powiązaniu z jedną walutą urzędową.

Rozporządzenie MiCA nakłada również obowiązki na dostawców usług kryptoaktywów (CASP), takie jak ujawnianie informacji, zarządzanie ryzykiem oraz przestrzeganie wysokich standardów bezpieczeństwa. 

Od 29 czerwca 2023 roku część przepisów MiCA weszła w życie, a pełne stosowanie przepisów ma zacząć obowiązywać od 30 grudnia 2024 roku. Przed tym terminem powinna wejść w życie polska ustawa o rynku kryptoaktywów regulująca wiele kwestii urzędowo-prawnych.

Polski projekt ustawy o rynku kryptoaktywów

Polski projekt ustawy o kryptoaktywach ma na celu wdrożenie rozporządzenia MiCA na poziomie krajowym oraz określenie szczegółowych obowiązków dla emitentów tokenów i dostawców usług kryptoaktywów. Jak zauważył dr inż. Rafał Prabucki: „ustawa ta będzie się jeszcze zmieniać, ale jej celem jest zapewnienie zgodności z unijnymi regulacjami oraz zwiększenie transparentności i bezpieczeństwa na rynku”.

• KNF jako organ nadzoru: Projekt ustawy wyznacza KNF jako organ odpowiedzialny za nadzór nad rynkiem kryptoaktywów oraz wprowadzenie odpowiednich narzędzi nadzoru.
• Obowiązki emitentów i dostawców usług: Emitenci tokenów i dostawcy usług kryptoaktywów będą zobowiązani do przekazywania KNF informacji dotyczących ich działalności, przestrzegania wymogów informacyjnych oraz stosowania odpowiednich zabezpieczeń.
• Sankcje i odpowiedzialność karna: KNF będzie miała możliwość nakładania sankcji na oferujących i emitentów w przypadku naruszenia przepisów, a także wprowadzenia odpowiedzialności karnej dla podmiotów nadzorowanych.
• Tajemnica zawodowa i oświadczenia woli: Ustawa określi zasady zachowania tajemnicy zawodowej oraz umożliwi składanie oświadczeń woli w formie elektronicznej.

Implementacja i środki przejściowe

Proces wdrożenia Rozporządzenia MiCA na poziomie unijnym obejmuje opracowanie standardów technicznych przez ESMA, EBC i EBA. Publiczne konsultacje i prace nad aktami delegowanymi trwają, a UKNF zachęca uczestników rynku, chcących mieć wpływ na kształt przyszłych regulacji, do udziału w konsultacjach.

Państwa członkowskie UE mają możliwość wprowadzenia tzw. środków przejściowych, które pozwolą podmiotom świadczącym usługi związane z kryptoaktywami kontynuować działalność zgodnie z obowiązującym prawem krajowym do 1 lipca 2026 roku. UKNF zaznacza, że środki te obejmują: „Klauzulę ’przysposabiającą’ (Artykuł 143 ust. 3 – umożliwiający podmiotom świadczącym usługi związane z kryptoaktywami zgodnie z obowiązującym prawem krajowym przed 30 grudnia 2024 roku, kontynuowanie prowadzonej przez nich działalności najpóźniej do 1 lipca 2026 roku lub do momentu, gdy zostanie przyznane lub odmówione zezwolenie zgodnie z MiCA”.

 „Podmioty prowadzące działalność związaną z aktywami cyfrowymi powinny już teraz uwzględniać zasady ujawnienia informacji i uczciwego traktowania uczestników rynku, aby przygotować się na nowe regulacje” – podkreśla dr inż. Rafał Prabucki.

Przedsiębiorstwom zajmującym się aktywami cyfrowymi przed wejściem w życie regulacji MiCA zaleca się uwzględnienie poniższych wytycznych:

• ujawnienia i uczciwego traktowania potencjalnych uczestników rynku kryptoaktywów
• prezentacji modelu biznesowego
• bezpiecznego zarządzania, w tym skutecznego zarządzania ryzykiem
• stosowania zabezpieczeń, mechanizmów odzyskiwania i wykupu
• komunikacji z właściwym organem nadzoru. 

Harmonogram dla podmiotów już świadczących usługi związane z kryptowalutami wygląda następująco:

Wpływ MiCA na działalność stacjonarnych kantorów kryptowalut

Rozporządzenie MiCA i projekt polskiej ustawy mają również znaczący wpływ na działalność stacjonarnych kantorów kryptowalut. Jak zauważa dr inż. Rafał Prabucki: „kantory kryptowalut, które do tej pory działały w stosunkowo nieuregulowanym środowisku, będą musiały dostosować się do nowych wymogów, co może stanowić wyzwanie, ale również szansę na zwiększenie zaufania klientów”. Kluczowe aspekty to:

• Zwiększone wymagania regulacyjne: Stacjonarne kantory kryptowalut będą musiały spełniać te same wysokie standardy dotyczące bezpieczeństwa, przejrzystości i zarządzania ryzykiem, co inne podmioty na rynku kryptoaktywów. Będą zobowiązane do wdrożenia procedur zgodnych z MiCA oraz do regularnego raportowania do KNF.
• Wpływ na operacje: Nowe regulacje mogą wpłynąć na codzienne operacje kantorów, zmuszając je do wprowadzenia dodatkowych środków zabezpieczających, m.in. zaawansowane technologie ochrony przed cyberatakami.
• Obowiązki informacyjne: Kantory będą musiały zapewniać klientom pełne i przejrzyste informacje na temat oferowanych usług oraz związanych z nimi ryzyk, co może wymagać dodatkowych szkoleń dla personelu i modyfikacji materiałów informacyjnych.
• Zarządzanie ryzykiem: Zgodnie z nowymi przepisami, kantory będą musiały wprowadzić skuteczne systemy zarządzania ryzykiem, w tym procedury przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz mechanizmy odzyskiwania środków w przypadku problemów operacyjnych.

DAC8 wprowadza zmiany dotyczące podatków

Od 13 listopada 2023 roku weszły także w życie regulacje DAC8 (ang. Directive on Administrative Cooperation in the Field of Taxation) wprowadzające zmiany dotyczące opodatkowania kryptoaktywów. 

Dyrektywa DAC8 ma na celu poprawę współpracy administracyjnej między państwami członkowskimi UE w zakresie opodatkowania kryptoaktywów. Regulacja ta wprowadza nowe obowiązki sprawozdawcze dla platform krypto oraz wymogi dotyczące wymiany informacji podatkowych. Kluczowe aspekty to:

• Wymogi sprawozdawcze: Platformy kryptoaktywów będą musiały regularnie raportować transakcje swoich użytkowników do odpowiednich organów podatkowych.
• Wymiana informacji: Państwa członkowskie będą zobowiązane do automatycznej wymiany informacji podatkowych dotyczących kryptoaktywów.
• Zwalczanie Unikania Podatków: DAC8 ma na celu zminimalizowanie ryzyka unikania podatków poprzez ukrywanie dochodów z kryptoaktywów.

Dyrektywa DAC8 przyczyni się do większej przejrzystości i uczciwości na rynku kryptoaktywów poprzez zapewnienie, że wszystkie transakcje są prawidłowo opodatkowane. Może to jednak wiązać się z dodatkowymi kosztami i obowiązkami dla platform krypto.

Nowe zasady dotyczące cyberbezpieczeństwa 

17 stycznia 2025 roku wejdą w życie kolejne unijne regulacje, tym razem dotyczące cyberbezpieczeństwa. DORA (ang. Digital Operational Resilience Act) to inicjatywa Unii Europejskiej mająca na celu zwiększenie odporności operacyjnej cyfrowych rynków finansowych. Jak wyjaśnia dr inż. Rafał Prabucki: „DORA ma na celu zapewnienie, że instytucje finansowe posiadają odpowiednie systemy i procedury, które pozwolą im przetrwać i działać efektywnie w obliczu cyfrowych zagrożeń, takich jak cyberataki”.

Szacuje się, że w Polsce regulacjami DORA będzie objęte ponad 300 tysięcy podmiotów, w tym banki, instytucje finansowe, przedsiębiorstwa kryptowalutowe, a nawet księgowi. Kluczowe aspekty DORA obejmują:

• Zarządzanie ryzykiem IT: Instytucje finansowe będą musiały wdrożyć skuteczne systemy zarządzania ryzykiem IT, aby chronić się przed zagrożeniami cyfrowymi.
• Testowanie odporności operacyjnej: Regularne testowanie systemów informatycznych w celu oceny ich odporności na różne rodzaje ataków cybernetycznych.
• Zarządzanie incydentami: Skuteczne procedury zarządzania incydentami, które pozwolą szybko reagować na wszelkie problemy związane z cyberbezpieczeństwem.
• Raportowanie incydentów: Obowiązek raportowania poważnych incydentów cyfrowych do odpowiednich organów nadzorczych.

DORA ma na celu wzmocnienie stabilności i bezpieczeństwa cyfrowych rynków finansowych w UE, co jest niezbędne w dobie rosnącego zagrożenia cyberatakami. Podczas konferencji Impact w Poznaniu Minister Cyfryzacji, Krzysztof Gawkowski powiedział: „Możemy dzisiaj śmiało powiedzieć, że Polska jest w cyfrowej zimnej wojnie, która dotyczy przyszłości i odpowiedzialności. Im więcej cyfrowych przemian, tym więcej pól cyberniebezpiecznych. Musimy o nich rozmawiać”.

Podsumowanie

Regulacje kryptoaktywów w Unii Europejskiej, wprowadzone w ramach rozporządzenia MiCA, mają na celu ujednolicenie standardów regulacyjnych w całej UE, co ma zabezpieczyć interesy inwestorów oraz chronić stabilność finansową. 

MiCA wprowadza kompleksowe przepisy dotyczące oferty publicznej i obrotu kryptoaktywami, definiując kluczowe pojęcia oraz nakładając obowiązki na dostawców usług kryptoaktywów. W Polsce trwają prace nad projektem ustawy o rynku kryptoaktywów, która ma dostosować krajowe prawo do unijnych regulacji, zapewniając przejrzystość i bezpieczeństwo na rynku. KNF będzie głównym organem nadzorującym, a nowe przepisy obejmą m.in. obowiązki informacyjne oraz zarządzanie ryzykiem.

Projekt polskiej ustawy o rynku kryptoaktywów, będący odpowiedzią na unijne rozporządzenie MiCA, ma na celu zwiększenie transparentności oraz bezpieczeństwa na rynku, co jest szczególnie istotne dla stacjonarnych kantorów kryptowalut. 

Nowe regulacje nałożą na te kantory wymogi dotyczące bezpieczeństwa, przejrzystości oraz zarządzania ryzykiem, co może stanowić wyzwanie, ale jednocześnie przyczyni się do wzrostu zaufania klientów. 

Kantory będą musiały spełniać wysokie standardy dotyczące informowania klientów o ryzykach oraz wprowadzić skuteczne procedury przeciwdziałania praniu pieniędzy. Wprowadzenie MiCA i krajowych regulacji ma na celu stabilizację rynku kryptoaktywów oraz wsparcie jego przyszłego rozwoju w Polsce i całej UE.